Στη μνήμη του Χρίστου Λ. Τσολάκη
Πάνε πια έξι χρόνια από τότε που έφυγε από κοντά μας ο μεγάλος Δάσκαλος, ο δάσκαλος των δασκάλων. Πάνε πια έξι χρόνια που μας λείπουν τα μαθήματα ζωής που παρέδιδε κάθε μέρα, με κάθε τρόπο κι από όλα τα μέσα, με οποιαδήποτε αφορμή, ο λατρεμένος από μέγα πλήθος μαθητών και δασκάλων αλλά και απλών ανθρώπων, ο Χρίστος Τσολάκης. Μας λείπει η σοφία του, το φως που εξέπεμπε, η μορφή του που γοήτευε, η αγάπη του για τη γλώσσα, το πάθος του για τη διδασκαλία, η έγνοια του για την εκπαίδευση, η αγωνία του για την πορεία του κόσμου όλου. 
Ξεφυλλίζοντας τον ΦΙΛΟΛΟΓΟ, τχ 152, ΤΙΜΗΤΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ Λ. ΤΣΟΛΑΚΗ, παρατηρεί κανείς πως, από τους 18 συνολικά εισηγητές που τον έζησαν από κοντά και τον γνώρισαν καλά, οι περισσότεροι προσπαθώντας να εντοπίσουν τα βασικά στοιχεία του χαρακτήρα του προτάσσουν άλλος την ανιδιοτέλεια, κάποιος το πάθος του με ό,τι καταπιανόταν, ένας τρίτος την εργατικότητα και το πείσμα του ή την πίστη του στις ανθρωπιστικές αξίες. Πολύ εύστοχα και συνοπτικά συγκεντρώνει τις χαρισματικές του ποιότητες ο μαθητής του και μετά συνάδελφός του στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης Παναγιώτης Δόικος: “ιδιοφυής σκέψη, επικοινωνιακή ενέργεια, διορατική ευγλωττία, ακόρεστη εργατικότητα, συγγραφική ευστοχία, επιστημονικό ένστιχτο, συναισθηματική αντίληψη, ασυμβίβαστη τιμή, ευαίσθητη γενναιότητα, διαισθητική αποφασιστικότητα, οραματική χροιά βλέμματος, φωνητική θέρμη, νεανική ετοιμότητα, ευγενής αντισυμβατικότητα, μοναδικής εμβέλειας διδασκαλική κλίση”.
Αυτό το τελευταίο πραγματικά αποτελεί το καίριο και το κύριο στοιχείο της δημόσιας παρουσίας του, όλοι μα όλοι αναγνωρίζουν το πόσο λάτρευε τη διδασκαλία. “Νάρκισσο της διδασκαλίας” τον ονόμασαν στο Πειραματικό Σχολείο της Θεσσαλονίκης, θέλοντας να τον μειώσουν, θορυβημένοι από τη γοητεία που ασκούσε ο τρόπος που δίδασκε, καθώς νωρίς έπεσε στη δυσμένεια της συντηρητικής διοίκησης του σχολείου (δεκαετία του 1960), γιατί υποστήριζε με θέρμη τα ιδεώδη του Δημοτικισμού και της εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης. Πρόκειται για “εύστοχο” χαρακτηρισμό αν αφαιρέσει κανείς μια χροιά επιτήδευσης κι έναν τόνο αυτοθαυμασμού που κρύβει ο όρος, κάτι που απέχει πολύ από το να χαρακτηρίσει τον Τσολάκη που ήταν εκατό τοις εκατό ανεπιτήδευτος καιb αληθινός και τόσο ταπεινός και μακριά από όποια τάση επίδειξης και ανάγκη προβολής. Στην περίπτωσή του δεν υπήρχε αυτο θαυμασμός, μα θαυμασμός από όσους παρακολουθούσαν τη διδασκαλία του.
Από πολύ νωρίς έδειξε την αγάπη του για τη διδασκαλία, όταν αρνήθηκε ευγενικά, όπως ανέφερε ο Κριαράς, τη θέση που του πρότειναν για το νεοσυσταθέν Ίδρυμα Τριανταφυλλίδη που τόσο θερμά κατά τα άλλα υποστήριξε σε όλη του τη ζωή. “Εγώ κύριε καθηγητά θέλω να αφοσιωθώ στην εκπαίδευση. Μου αρέσει η διδασκαλία”. “Κεφάτος δάσκαλος” είναι ένας πετυχημένος χαρακτηρισμός από τον επίσης μαθητή του και αργότερα συνάδελφο, τον Γ. Κεχαγιόγλου. Πράγματι με χαρά και ευχαρίστηση, με πολύ κέφι έδινε πάντα τις διαλέξεις του, έκανε τα μαθήματά του. Κι αν συμφωνήσουμε με τη θέση πως πρώτο κριτήριο της αξίας ενός δασκάλου, παράλληλα με την κατάρτισή του πάνω στο αντικείμενό του, είναι η μεταδοτικότητα, τότε στην περίπτωση του Τσολάκη τα δυο κριτήρια υπερέβαιναν τον εαυτό τους, καθώς έφταναν σε ένα ποιοτικό ύψος άλλης τάξης (πάλι ο Παν. Δόικος).
Θα συμφωνήσουν όσοι γνώρισαν τον Χρίστο Τσολάκη πως το παρακάτω παράθεμα θα μπορούσε να αναφέρονταν στον μεγάλο απόντα: «Ήταν πραγματικά μεγάλος δάσκαλος, ίσως ο μεγαλύτερος της εποχής του αλλά και της δικής μας. Για τον Feynman η αίθουσα διαλέξεων ήταν σκηνή θεάτρου και ο ομιλητής ο καλλιτέχνης, εκείνος που είχε την ευθύνη αφενός να δώσει μια εντυπωσιακή παράσταση και αφετέρου να εκθέσει το θέμα του με κάθε λεπτομέρεια. Συνήθιζε να περιφέρεται ανήσυχα στο μπροστινό μέρος της αίθουσας, μπροστά στο ακροατήριό του κουνώντας έντονα τα χέρια του… Είτε απευθυνόταν σε ακροατήριο από φοιτητές και συναδέλφους του είτε σε ευρύτερο κοινό, για όσους είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν διάλεξή του, η εμπειρία ήταν συχνά ασυνήθιστη και πάντοτε αξέχαστη, όπως άλλωστε κι ο ίδιος”.
Το παράθεμα από τον Πρόλογο του βιβλίου “Έξι εύκολα κομμάτια” και ο λόγος για τον μεγάλο νομπελίστα θεωρητικό φυσικό Richard Feynman (1918 – 1988), τον οποίο πολλοί τοποθετούν δίπλα στον Νεύτωνα και τον Αϊνστάιν. Πραγματικά μοιάζει να γράφτηκε για τον Χρίστο Τσολάκη. Φαίνεται πως οι μεγάλοι επιστήμονες και συνάμα σπουδαίοι δάσκαλοι έχουν πολλά κοινά στοιχεία ανεξάρτητα από τον κλάδο που υπηρετούν.
Κλείνοντας το σύντομο κείμενο για τον μεγάλο δάσκαλο με αφορμή την επέτειο από το θάνατό του στις 30 Ιουλίου 2012 σημειώνουμε πως εδώ και λίγους μήνες τα σεπτά του οστά αναπαύονται στα πάτρια εδάφη. Ο γενέθλιος τόπος, η Πιερία, φιλοξενεί το μεγάλο της τέκνο, μετά την ανακομιδή των οστών του στο τέλος Ιανουαρίου 2018.
Γιάννης Πούλιος
Φιλόλογος
Πηγή: Ολύμπιο Βήμα
Περισσότερα: http://olympiobima.gr/sti-mnimi-toy-hristoy-l-tsolaki
ΠΙΕΡΙΚΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ 